ОРЫС ТІЛІ АНА ТІЛІ РЕТІНДЕ (ОАТ): ДЕМЕУЛІКТЕР (ШЕТЕЛДІКТЕРДІҢ ОРЫС ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ КЕҢІСТІКТІК ДЕМЕУЛІК-СЕПТІК ТІРКЕСТЕРДІҢ МАҒЫНАЛАРЫН ВИЗУАЛДЫ СЕМАНТИЗАЦИЯЛАУ)

В статье рассматриваются условия и смыслы наглядной семантизации предложно- падежных сочетаний, составляющих «ядро» средств выражения пространственных отношений в русском языке. Делается вывод, что такие средства выражения гармонично соотносятся по числу и качеству звуков, а их значения мотивированы смысловыми особенностями артикуляции, что истолковывается с позиций русского языка как родного (при обучении иностранцев). Так же доказано, что первичные пространственные значения предлогов в русском языке обусловлены смыслами звуков, артикулированных в простых слогах и получающих символическую (моделирующую) знаменательность. Данная специфика предлогов делает их освоение доступным для обучающихся, от которых требуется осмысленное отношение к формирующимся у него артикуляционным навыкам и сознательное стремление найти опору в наглядности. Данное обстоятельство дает возможность обучающимся самостоятельно использовать правильные предлоги. Ключевые слова: русский язык как родной, предложно-падежные сочетания, пространственные отношения, наглядная семантизация, смысл, артикуляция. Мақалада орыс тіліндегі кеңістіктік қатынастарды білдіру құралдарының «ӛзегін» құрайтын демеулік-септік тіркестердің визуалды семантизациясының шарттары мен мағыналары қарастырылады. Мұндай ӛрнек құралдары дыбыстардың саны мен сапасына үйлесімді байланысты деген қорытынды жасалады, ал олардың мағыналары артикуляцияның семантикалық ерекшеліктерімен қозғалады, бұл орыс тілінің ана тілі ретінде түсіндіріледі (шетелдіктерді оқыту кезінде). Сондай-ақ, орыс тіліндегі демеуліктердің бастапқы кеңіс- тіктік мағыналары қарапайым буындарда айтылған және символдық (модельдеу) маңыздылықты алатын дыбыстардың мағыналарына байланысты екендігі дәлелденді. Демеуліктердің бұл ерекшелігі оларды игеруді білім алушылар үшін қолжетімді етеді, бұл оның артикуляциялық дағдыларына мағыналы кӛзқарасты және кӛрнекі түрде қолдау табуға саналы ұмтылысты қажет етеді. Бұл жағдай студенттерге дұрыс демеуліктерді ӛз бетінше пайдалануға мүмкіндік береді. Тҥйінді сӛздер: орыс тілі ана тілі ретінде, демеулік-септік тіркестер, кеңістіктік қатынастар, кӛрнекі семантизация, мағына, артикуляция. The article discusses the conditions and meanings of visual semantics of prepositional-case combinations that make up the "core" of the means of expressing spatial relations in the Russian language. It is concluded that such means of expression are harmoniously correlated in the number and quality of sounds, and their meanings are motivated by semantic features of articulation, which is interpreted from the standpoint of Russian as a native language (when teaching foreigners). It is also proved that the primary spatial meanings of prepositions in the Russian language are due to the meanings of sounds articulated in simple syllables and receiving symbolic (modeling) significance. This specificity of prepositions makes their development accessible to students, who are required to have a meaningful attitude to the articulation skills that are being formed and a conscious desire to find support in clarity. This circumstance makes it possible for students to independently use the correct prepositions. Keywords: Russian as a native language, prepositional-case combinations, spatial relations, visual semantics, meaning, articulation